Malezya

Malezya, Müslümanların genel nüfusun yaklaşık % 55'ini oluşturduğu bir ülke olmasına rağmen İslami hareketin güçlü olduğu ülkelerden biridir. Ancak son zamanlarda bu ülkedeki İslami oluşumlardan ABIM'in lideri Enver İbrahim'in bazı iftiralarla hapse atılması ve ardından yaşanan bazı gelişmeler bu ülkeyle ilgili çeşitli tartışmaları da gündeme getirdi. Gerek bu tartışmalar ve gerekse genel yapısı itibariyle Malezya'nın tanınmasına ihtiyaç olduğunu düşünüyor ve bu sayımızın İslam Coğrafyası bölümünde bu ülkeyi tanıtıyoruz.

Malezya Hakkında Genel Bilgiler

Resmi adı: Malezya

Başkenti: Kuala Lumpur (Nüfusu: 800.000)

Diğer önemli şehirleri: Ipoh, Pinang (George Town), Johor Baharu, Kelang, Kuala Terengganu, Port Kelang, Taiping, Kota Baharu, Seremban, Kuantan, Kuching, Kota Kinabalu,

Yüzölçümü: 330.434 km2.

Nüfusu: 22.500.000 (1999 tahmini). Nüfusun % 43'ü şehirlerde yaşamaktadır.

Nüfus artış hızı: % 2.4

Etnik yapı: Malezya'da en kalabalık etnik kitle nüfusun % 49'unu oluşturan Malaylardır. Malaylar Singapur, Endonezya, Tayland ve Madagaskar'a da yayılmışlardır. Konuştukları Malayca Endonezya diline çok yakındır. Malezya'daki Malayların tamamı Müslümandır. İkinci büyük etnik unsur % 35 orana sahip olan Çinlilerdir. Çinlilerin içinde az sayıda Müslüman vardır. Çoğunluğu Budist, bir kısmı hıristiyandır. % 10 oranında da Hindistanlı vardır. Hindistanlıların da az bir kısmı Müslüman, çoğunluğu Hindudur. Çinliler ve Hindistanlılar Çin'den ve Hindistan'dan gelmiş olan göçmenlerdir, Malezya'nın yerlisi değildirler. % 3.1 oranında Cavalı vardır. Cavalıların tamamı Müslümandır. Geriye kalan nüfusu şu etnik unsurlar oluşturur: Minangkabu (% 0.8), Sama (% 0.8), Melanau (% 0.4), Güney Asyalı (% 0.35), Bugi (% 0.2), Kalabit, Hui, Molbog. Bu etnik unsurların büyük çoğunluğu Müslüman, bir kısmı da hıristiyan veya yerel dinlere mensuptur.

Dil: Resmi dil Malayca'dır. İngilizce ve Arapça da geçerli dillerdir. Tamilce ve Çince başta olmak üzere çeşitli etnik unsurların dilleri de konuşulmaktadır.

Din: Resmi din İslâm'dır. Halkın % 55'i Müslümandır. Müslümanlar genellikle sünni ve hanefidirler. % 17 oranında budist, % 11.6 konfüçyanist (Çin dini mensubu), % 7 oranında hindu, % 6 oranında hıristiyan vardır. Kalan nüfus ise değişik yerel dinlere mensuptur.

Coğrafi durumu: Güneydoğu Asya ülkelerinden olan Malezya, kuzeyden Tayland, Güney Çin Denizi ve Brunei, doğudan Selebes Gölü, güneyden Endonezya, Singapur ve Malakka Boğazı, batıdan Hint Okyanusu'yla bitişik olan Andaman Denizi'yle çevrilidir. Akarsu bakımından oldukça zengindir. En önemli akarsuları Rejang, Ketantan, Sai Perak ve Sai Rompin ırmaklarıdır. Malezya toprakları iki büyük kara parçasıyla bunların arasındaki Güney Çin Denizi içinde yer alan adalardan meydana gelir. İki büyük kara parçası Batı Malezya ve Doğu Malezya'dır. Batı Malezya bir yarımada şeklindedir ve ince bir kara bağlantısıyla şimdiki adı Tayland olan Siyam'a bağlıdır. Doğu Malezya, büyük bir kısmı Endonezya hâkimiyetinde olan Borneo adasının içindedir. Topraklarının % 30'u tarım alanı, % 61'i ormandır. Malezya'da bol yağmurlu ve tropikal bir iklim hâkimdir. Doğu Malezya, Batı Malezya'dan daha yağışlıdır.

Yönetim şekli: Malezya krallıkla yönetilen ve çok partili demokratik sisteme dayalı bir konfederasyondur. Konfederasyonu oluşturan federal eyaletler de krallıkla yönetilir. Batı Malezya'da bulunan eyaletlerin krallarından biri dört yıllığına genel kral yani "yüce başkan" seçilir. Ülke 31 Ağustos 1957'de yürürlüğe konan anayasayla yönetilmektedir. İki meclisli bir parlamenter sistem uygulanmaktadır. Birinci meclis 69, ikinci meclis 180 üyeden oluşur. Bu meclislerin üyeleri serbest genel seçimlerle belirlenir. Malezya, BM, İKÖ (İslâm Konferansı Örgütü), Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği, İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth), Uluslararası Para Fonu (IMF), İslâm Kalkınma Bankası gibi uluslararası örgütlere üyedir.

Siyasi partiler: Malezya'nın başta gelen siyasi partileri şunlardır:

Birleşik Malay Milli Organizasyonu (UMNO): Malezya'nın bağımsızlığından önce kurulmuştur. Hâlen ülkenin önde gelen partilerindendir. Bağımsızlık sonrasında ilk hükümeti kurdu. Zaman zaman Malezya İslâm Partisi (PAS)'yle koalisyona girdi. Kuruluşunda dinin önemini vurguluyor ancak Batı tipi bir laikliği benimsiyordu. Bir ara partiye giren bazı İslâmcı aydınların etkisiyle devlet kurumlarında İslâmizasyona olumlu bakıyordu. Halen iktidarda olan bu parti İslamizasyona yine engel olmuyorsa da İslami hareketin önünü tıkamaya çalışıyor. Bunda Batılı güçlerin önemli rolünün olduğu söylenebilir. Malezya'yı Batı'nın kucağına iten en önemli gelişme ise bu ülkeyi ekonomik yönden ciddi şekilde sarsan Asya krizi olmuştur. UMNO'nun şu anki genel başkanı başbakan Mahatir Muhammed'dir.

Malezya İslâm Partisi (PAS): (İslâmi hareket kısmına bkz.)

Demokratik Hareket Partisi: Daha çok Çinliler tarafından desteklenmektedir.

İdari bölünüş: 11'i Batı, 2'si Doğu Malezya'da bulunan 13 federal eyaletten, 133 ilden meydana gelir. Başkentin de ayrı bir federal statüsü vardır.

Tarihi: Malezya'nın batısıyla doğusunun tarihini ayrı ayrı ele almak gerekir. Tarihi kaynaklarda Batı Malezya'dan Malaya olarak söz edilir. İslâm'ın bu bölgeye ulaşmasından önce Budistler ve Brahmanistler buralarda çeşitli devletler kurmuşlardır. İslâm Malezya'ya 1400 yılından sonra girdi. Malakka boğazı kıyısındaki Malakka şehrinin kurucusu Prens Prameswara 1414 yılında Pasai kralının kızıyla evlenerek Müslüman oldu ve adını Mecât İskender Şah olarak değiştirdi. Onun Müslüman olmasından sonra yönetimi altındaki bölgelerde İslâm hızla yayılmaya başladı. Batı Hindistan'dan gelen Müslümanlar da ona yardımcı oldular. Mecât İskender 1424'te öldü ve ondan sonra gelen hükümdarlar da ülkelerinde İslâm'ı yaymaya çalıştılar. 1446'da Malakka sultanlığına geçen Sultan Muzaffer Şah zamanında İslâm resmi din oldu. Aynı zamanda Malakka, Güneydoğu Asya'da İslâm'ın merkezi halini aldı. Ticari ve ekonomik önemi de arttı ve Müslüman tüccarlar burayı daha çok ziyaret etmeye başladılar. Muzaffer Şah'ın yönetimi 1458'e kadar sürdü ve yerine oğlu Mansur Şah geçti. 1477'ye kadar hüküm süren Mansur Şah döneminde Malakka Sultanlığı çevrede siyasi ve dini açıdan etkili bir konuma geldi. İslâm Malaya'nın diğer bölgelerine ve bugün Endonezya yönetimi altında bulunan Sumatra adasına da yayılmaya başladı. Bu sıralarda Portekizli sömürgeciler bölgeyi rahatsız etmeye başladılar. 1511'de de Malakka limanını ele geçirdiler. O sıralarda Malakka yönetimini elinde bulunduran Sultan Mahmud, Portekizlilerin saldırıları karşısında fazla dayanamayarak Malakka'yı onlara bıraktı ve kendisi Johor'a geçerek burada ayrı bir sultanlık kurdu. O zamana kadar Johor, Malakka Sultanlığı'nın bir vilayetiydi. Portekizliler Malakka'yı ele geçirdikten sonra bu bölgede hıristiyanlaştırma çalışmaları başlattılar, ancak başarılı olamadılar. Johor Devleti, Malakka'yı Portekizlilerden geri almak için birkaç kez harekât düzenledi. Bu harekâtlara Osmanlı Devleti silah, Açe Sultanlığı da asker desteğinde bulundu. Ancak bu harekâtlardan bir sonuç alınamadı. 1606'dan itibaren Malakka'ya Hollandalı sömürgeciler saldırı düzenlemeye başladı ve 1641'de de Portekizlilerin elinden aldılar. 1812'de Pahang, Johor'dan ayrılarak bağımsız devlet oldu. 1824'te Johor tekrar ikiye ayrıldı ve Rio Lingga merkezli ayrı bir prenslik kuruldu. Bu ayrılmalar daha sonra da devam etti ve bölgede Perak, Selangor, Kedah gibi birkaç prenslik ortaya çıktı. 18. yüzyılın sonlarına doğru bölgeye İngiliz sömürgeciler geldi ve 1786'da şiddetli saldırılar sonucu Kedah devletinin elindeki Penang şehrini aldılar. Daha sonra burayı bir üs edinerek işgal alanlarını genişlettiler. 1824'te Malakka'yı da Hollandalıların elinden alarak bölgede geniş bir alanı ele geçirdi ve bölgedeki bütün yerel yönetimleri İngiliz himayesini kabule zorladılar. En son 1889'da 9 devletçikten oluşan Negri Sembilan federasyonunun da İngiliz himayesine girmesiyle Malay yarımadası tamamen İngiliz sultasına geçti. İngilizler bir yandan bölgenin bütün tabii zenginliklerini kendi ülkelerine taşırken bir yandan da yerli Müslüman halkı fakirleştirdiler. Bu durum halk arasında yeni bir uyanış hareketinin doğmasına vesile oldu. 1930'dan itibaren bu uyanış hareketi örgütlü bir faaliyete dönüştü. II. Dünya Savaşı'ndan sonra bağımsızlık mücadelesi daha da etkili oldu. Bu arada Birleşik Malay Milli Organizasyonu (UMNO) kuruldu. Ancak bazı etnik gruplar bu organizasyona girmediler. 1948'de İngiliz denetiminde bir Malaya Federasyonu kuruldu. 31 Ağustos 1957'de de Malezya'nın bağımsızlığı ilan edildi.

Doğu Malezya'nın yani Sarawak ve Sabah eyaletlerinin bulunduğu Borneo adasına İslâm 15. yüzyılın başlarında girmiştir. Burayı 1826'dan itibaren Hollandalılar işgal etmeye başladılar. Ancak çok geçmeden İngiliz sömürgeciler de adaya geldiler ve 1841'de Brunei sultanlığı tarafından Sarawak eyaleti İngilizlere bırakıldı. Sarawak 14 Haziran 1888'de resmen İngiltere'ye tabi oldu. Brunei sultanı 1877'de de Sabah'ı İngilizlere bıraktı. İngilizler Malezya'nın bağımsızlığını tanıdıktan bir süre sonra Sarawak ve Sabah'tan da çekildi ve 16 Eylül 1963'te bu iki eyalete Singapur'un da katılmasıyla Malezya Konfederasyonu kuruldu. Singapur 1965'de konfederasyondan ayrılarak ayrı bir devlet oldu. Malezya'nın bağımsız olmasından sonra ilk krallığa Negri Sembilan sultanı Abdurrahman seçildi. Ondan sonra sırasıyla şu kişiler krallık yaptılar: Salahuddin Abdülaziz Şah (1960-61), Seyyid Harun Putra (1961-65), İsmail Nasıruddin Şah (1965-70), Abdülhalim Muazzam Şah (1970-75), Yahya Petra (1975-1979), Ahmed Şahu'l-Mustain (1979-1984), Mahmud İskender (1984-1989), Tuhanku Azlan Muhibbuddin (1989'dan sonra).

Dış problemleri: Filipinler ve Endonezya, Doğu Malezya'yı oluşturan Sarawak ve Sabah eyaletleri üzerinde hak iddia ediyorlardı. Endonezya bu yüzden 1963'te Malezya'ya savaş açtı. Bu savaş 1965'te sona erdiyse de Endonezya adı geçen eyaletlerle ilgili iddiasından tam olarak vazgeçmiş değildir.

İslami Hareket: Malezya'da İslâm devlet yönetiminde önemli oranda etkilidir. Bu da ülkedeki İslâmi hareketin bir başarısıdır. Devlet 1980'den sonra resmi kurumları İslâmileştirme çalışması başlattı. Devletin bu merhaleye gelmesinde hâlen varlığını sürdüren dört temel İslâmi hareketin etkisi olmuştur. Bu hareketleri kısaca tanıtalım:

Malezya İslâm Partisi (PAS): Bağımsızlık sonrasında kurulacak devletin İslâmi yönünün ağırlıklı olmasını istediklerinden dolayı UMNO'dan ayrılanlar tarafından 1951'de kuruldu. PAS'ı kuranlar dinin bir siyasi parti programında belli bir alana sıkıştırılamayacağı, hayatın her alanını kapsaması gerektiği görüşündeydiler ve UMNO'nun kurmak istediği laik devlet modeline karşı çıkıyorlardı. PAS başarılı bir çizgi takip ederek 1959'daki ilk genel seçimlerde Kelantan ve Terangganu eyaletlerinde yerel hükümeti kurdu. Sonraki dönemlerde Milli Parti'yle koalisyon hükümetleri de kurdu.

Malezya İslâmi Gençlik Hareketi (ABIM): 1971'de Malezya Müslüman Öğrenciler Birliği üyesi öğrencilerce kuruldu. Kuruluşundan kısa süre sonra PAS'la bir ittifak kurdu. 1974'ten sonra Enver İbrahim'in liderliğinde önemli mesafeler katetti. ABIM Mevdudi'nin kurduğu Cemaati İslâmiye'yle Müslüman Kardeşler'i kendine örnek ediniyordu. ABIM Malezya'nın her alanda İslâm hükümleriyle yönetilen bir ülke olmasını istemektedir. ABIM'in şu anki genel başkanı Dr. Muhammed Nur Manuti'dir.

Tebliğ Cemaati: Pakistan'daki Tebliğ Cemaati'nin bir uzantısıdır.

Daru'l-Erkâm: 1968'de Eş'ari Muhammed'in liderliğinde kuruldu. Eğitime ve kültürel faaliyetlere ağırlık veriyor ve toplumun İslâmi yönden şuurlandırılmasının İslâm devleti kurmaktan önce geldiği fikrini savunuyordu. Özellikle gençler arasında etkili oldu. Ancak PAS'a yönelik eleştirileri gelişmesini olumsuz yönde etkiledi. Sonra da birtakım hurafelere ve sapmalara düştüğü gerekçesiyle başbakan Mahathir Muhammed tarafından kapatıldı.

Malezya'da bunların dışında da bazı küçük İslâmi oluşumlar ve gruplar bulunmaktadır. Malezya Müslümanları özellikle gençleri dinlerine bağlılıklarıyla ünlüdür. Gençlerin % 70'i dini görevlerini yerine getirmektedir. Üniversite gençliği arasında da İslâmi hareket güçlüdür.

Ekonomi: Malezya ekonomisi birinci derecede tarım ve hayvancılığa dayanır. Ürettiği tarım ürünlerinin başında pirinç, kauçuk, palmiye tohumu, ananas, kakao ve çeşitli meyve ve sebzeler gelir. Uzun bir sahile sahip olması itibariyle balıkçılık da yaygındır. Orman ürünleri de ekonomiye önemli katkı sağlamaktadır. Yerel kaynaklarca da zengindir. En çok kalay rezervine sahiptir. Ancak maden rezervleri sömürge döneminde İngilizler tarafından azaltılmıştır. 1970'lerden buyana petrol ve doğal gaz da üretilmekte ve ihraç edilmektedir.

Sanayi: Malezya sanayi bakımından iyi bir seviyede sayılır. Petrol arıtma tesislerinin yanı sıra otomobil, dayanıklı tüketim malları, tekstil ürünleri, çeşitli gıda maddeleri, çimento ve diğer inşaat malzemeleri, mobilya ve ağaç ürünleri, kâğıt ve kırtasiye malzemeleri, kimyasal maddeler, gübre, kauçuk, plastik eşya, toprak ve madeni eşya, mekanik araçlar, elektrik gereçleri, ilaç, palmiye yağı vs. üreten çok sayıda fabrika kurulmuştur. İmalat sanayisinin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 27'dir. Çalışan nüfusun yaklaşık % 18'i sanayi sektöründe iş görmektedir. 

Kaynak :
M. Ahmet VAROL
davetci.com